Baublis vs Kelmas
Oba pojęcia są żywcem przeniesione z języka litewskiego, ale mają inne konotacje "etniczne", choć podobne znaczeniowo (magiczno-edukacyjne). Baublis jest pojęciem żmudzkim i oznacza środkową, zasadniczą część pnia dębowego, potężnego, o przekroju kilkumetrowym. Kelmas jest pojęciem "ogólno litewskim" i oznacza kikut, karp korzeniowy dowolnego drzewa, o masie nawet kilku ton, wydobyty cierpliwie (nie wyrwany) z gliniastego najczęściej podłoża, opłukany i oczyszczony, najchętniej wystawiany "do góry głową" w przydomowych-przy-gospodarskich klombach.
Nieco przybliżmy oba fenomeny kulturowe.
Nazwę "baublis" nadawano na Żmudzi starym dębom otaczanym czcią religijną. Wierzono, że w określone dni wydobywał się z nich głos przepowiadający przyszłość. Za Encyklopedią Staropolską: "Co się tyczy dębów słynnych w nowszych czasach swoim ogromem i starością, to pierwszeństwo ma przed innymi żmudzki "Baublis". Nazwę taką nosił olbrzymi dąb w majętności Bordzie w pow. Rosieńskim na Żmudzi. Przypuszczano, że miał przeszło tysiąc lat wieku i że już za czasów pogańskich uważany za święte drzewo, odbierał cześć Żmudzinów. To pewna, że Żmudzini i Łotysze stare a wypróchniałe dęby uważali do naszych czasów jako mieszkania duchów, którym jeszcze niedawno znoszono tam ofiary. Baublis był majestatycznym podobnego drzewa okazem. W r. 1811 miał już gałęzie po większej części suche, a listki na innych małe i jakby zwiędnięte. Gdy przez pastucha podpalony został, właściciel w obawie, żeby bez śladu nie zniknął, ściął go w r. 1812. Dziesięciu ludzi cały dzień pracowało nad jego powaleniem. Pień miał obwodu łokci litewskich 19 i cali 6, średnicy przy ziemi łokci 7, wyżej 5½. Sprowadzoną kłodę na 6 łokci wysoką, wypróchniałą w środku, ustawił Dyonizy Paszkiewicz w ogrodzie, pod cieniem rozłożystego dębu i zrobił z niej altanę, mającą obwodu łokci 13 i cali 5, poświęciwszy ją na zachowanie zebranych pamiątek. Rozwiesił w niej zbroje, wykopaliska z mogił żmudzkich i portrety znakomitych rodaków, ustawił też śmigownicę z czasów szwedzkich. Dziesięć osób mogło we wnętrzu tego pnia usiąść wygodnie, a gdy r. 1812 wkroczyła armja Napoleona I, wojskowi rozmaitych narodowości oglądali z podziwem pień olbrzyma, zapewniając, że nie widzieli nigdy dębu takiej wielkości".
"Baublisy" - w oczywisty sposób rzadkie w przyrodzie - zdarza się spotykać jako element ciekawostkowo-architektoniczny, na przykład (poza parkiem w żmudzkich Bordziach) w ośrodku nad jeziorem Sejwy koło Puńska (Suwalszczyzna) stoi przy plaży "brama", której dwie "kolumny" konstrukcyjne są od wewnątrz zdobione "freskami w drewnie", mają grubo ponad metr średnicy i przyciągają turystów jako lokalna atrakcja, zwłaszcza że poza imprezami na wolnym powietrzu albo w wielkim namiocie - mamy tam mini-muzeum, jakich wiele na całej Litwie (np. w tematyce pszczelarstwa, kamieniarstwa, koni, itd.).
Prastara stolica litewska w miejscowości Kernavė (pol. Kiernów), z pogranicza Jaćwieży, Żmudzi i Auksztoty też słynie z muzeum poświęconego powstawaniu państwowości litewskiej.
Tuż obok wspomnianej bramy - w ośrodku Recreation & Leisure Šilainė ustawiony jest odwrócony korzeń, osobliwa zapowiedź tego, co powstaje w samym Puńsku.
Edukacyjnego znaczenia "figurze" Kelmasa przydaje projekt Książnicy Puńskiej (punsko Knygykla), od dwóch lat realizowany właśnie na terenie Puńszczyzny (etnicznie - region Dzūkija ze stolicą w Olicie, lit. Alytus). Właśnie trwa Puńsku wydobywanie z gliniastego gruntu potężnego, kilkutonowego Kelmasa, który stanie jako makieta przyszłej Biblioteki, a następne puńskie Kelmasy będą architektonicznie przedstawiały Salon (wystawienniczą galerię), Akademię, Muzeum, a nawet Monaster.
W ten sposób Puńsk przypomni światu, że jest nieoficjalną stolicą litewskości w Polsce. Bogatą w teatry stodolane, w tradycję zespołów taneczno-choreograficznych, obfitą w niespotykane gdzie indziej namnożenie szczególnego poczucia smaku artystycznego (nazwano go dzūk art, lit. dzūk-menas), objawiającego się setkami charakterystycznych litewskich krzyży drewnianych (stogastulpes, kopliststulpes) z wersjami kamiennymi czy metaloplastycznymi. Wszędzie ich na Puńszczyźnie pełno: na skwerach, na cmentarzach, w ogródkach przydomowych, przy szosach. Podobnie jak dzieł tkackich i innego rękodzieła.
* * *
Mają zatem Żmudzini swojego Baublisa - będą więc mieli Dzūkowie swojego Kelmasa, a w kolejce czekają przepotężne głazy (patrz: tradycja staro-pruska, tyle że kultura ta (wraz z tradycją) roztopiła się w regionie administracyjnie należącym obecnie do Warmii-Mazur i Obwodu Kaliningradzkiego).
Jeśli więc Europie zależy na pielęgnowaniu swojego bogactwa kulturowego - tędy doga, nie tylko w opisanym regionie.
Click here and start typing. Ut perspiciatis unde omnis iste natus error sit voluptatem accusantium doloremque laudantium totam rem aperiam eaque ipsa quae ab illo inventore veritatis et quasi architecto beatae vitae dicta sunt explicabo nemo enim ipsam voluptatem.
Click here and start typing. Voluptatem quia voluptas sit aspernatur aut odit aut fugit sed quia consequuntur magni dolores eos qui ratione voluptatem sequi nesciunt neque porro quisquam est qui dolorem ipsum quia dolor sit amet consectetur adipisci velit sed.
Click here and start typing. Ab illo inventore veritatis et quasi architecto beatae vitae dicta sunt explicabo nemo enim ipsam voluptatem quia voluptas sit aspernatur aut odit aut fugit sed quia consequuntur magni dolores eos qui ratione voluptatem sequi nesciunt.
Click here and start typing. Omnis iste natus error sit voluptatem accusantium doloremque laudantium totam rem aperiam eaque ipsa quae ab illo inventore veritatis et quasi architecto beatae vitae dicta sunt explicabo nemo enim ipsam voluptatem quia voluptas sit aspernatur.
Click here and start typing. Porro quisquam est qui dolorem ipsum quia dolor sit amet consectetur adipisci velit sed quia non numquam eius modi tempora incidunt ut labore et dolore magnam aliquam quaerat voluptatem ut enim ad minima veniam quis nostrum.
Click here and start typing. Quia voluptas sit aspernatur aut odit aut fugit sed quia consequuntur magni dolores eos qui ratione voluptatem sequi nesciunt neque porro quisquam est qui dolorem ipsum quia dolor sit amet consectetur adipisci velit sed quia non numquam.